Schouwburgplein wacht op nieuwe kans

Nu het glorieuze Centraal Station klaar is, en Rotterdam hoog scoort op lijstjes van steden die de moeite van een bezoekje waard zijn, kunnen Rotterdammers hun gasten fraai ontvangen. Het riante stationsplein is nog maar het begin. Daarna ontrolt zich een heerlijke route van mooie lanen, van plein naar plein door de binnenstad naar de rivier. Eerste stop is het Schouwburgplein, een aangename plek, die bruist van cultuur en levendigheid. Dat is het gedroomde eindbeeld. Maar er is nog wat te verbeteren hier en daar.

Met de regelmaat van de klok duikt er een prachtig nieuw idee, plan of ontwerp op voor het Rotterdamse Schouwburgplein. Volgens een recent stukje in ‘De Havenloods’ moest het een park worden, om meer groen in de stad te krijgen. Weten de verzinners van dit idee wel dat het plein eigenlijk het dak is van een parkeergarage? En waarom kan een plein in Nederland niet eens gewoon een eeuw hetzelfde blijven, omdat het gewoon goed is, en gewoon gebruikt kan worden als plein?

Geen autootjes pesten
Het antwoord is: omdat het Schouwburgplein een onbevredigend plein is. Het is eigenlijk een bouwblok zonder dak: omgeven door straten, het zit niet lekker aan de bebouwing vast. Met name aan de kant van de naamgever, de Schouwburg en aan de kant van de Doelen, heeft het plein geen enkele relatie met de bebouwing. Want daar zit een straat tussen, waar auto’s rijden. Op mijn vraag aan gemeentelijke stedenbouwkundigen of dat niet anders kan, antwoorden zij altijd: “Rotterdam heeft het ‘autootje pesten’ afgezworen”. Dus rijden er auto’s voor de Doelen langs, is er een stoeprand langs het ‘plein’ en nog één langs het trottoir voor de Doelen.
Daarom wachten honderden mensen in de regen tot ze aan de beurt zijn om hun concertkaartjes te laten controleren. Dat kan niet anders, vindt De Doelen: vanwege de combinatie van concertgebouw en congrescentrum moet de kaartcontrole dicht bij de buitendeur van het gebouw plaatsvinden, anders is de logistiek binnen niet meer goed te krijgen. De hal van de Doelen is daarom geen publiek interieur. Een armoedige ontvangst: de bezoekers van de Doelen wordt verhinderd het plein te gebruiken, voor een riante luifel is geen plek en bovendien werkt de begane grond van het gebouw niet als ontvangstruimte.

Huiskamer van de stad?
Rotterdam doet dus wel aan ‘cultuurliefhebbers pesten’. Dat zijn er minder dan automobilisten, dus bij verkiezingen is dat misschien de goede keuze. Maar zo lukt het niet om het Schouwburgplein tot een bruisende culturele hub te ontwikkelen. De Schouwburg, ver weg aan de overkant van het plein, deed met de recente verbouwing wel zijn best een huiskamer van de stad te worden. Met succes, ondanks de slechte locatie: een hal onder een donkere colonnade, met daarvoor een smal trottoir met wat fietsenrekken. Aan de overkant van de straat verrijst het verhoogde plein.
De Schouwburg organiseert in arren moede soms iets op het plein onder het motto ‘Als het plein niet naar de Schouwburg komt, komt de Schouwburg wel naar het plein.’*

En zelfs aan de zonnige kant, waar geen autostraat is, ligt een strak fietspad, zodanig vormgegeven en begeleid door bomenrijen, dat ook de terrassen daarachter niet echt op het plein liggen. De haveloos ogende plastic bioscoop daartegenover tenslotte, staat niet aan het plein maar óp het plein. De symmetrieas van de Schouwburg en die van De Doelen (van de grote zaal en de hoofdentree) vallen samen, deze lijn schampt ietwat ongelukkig langs het bioscoopgebouw. Rotterdamse no-nonse? Het zij zo. Wel wordt daardoor vanaf de noordwestkant, wanneer je het plein vanaf het station benadert, het zicht op de Schouwburg weggenomen en kom je via de shabby achterkant van de bioscoop en de inrit van de parkeergarage het plein op.

Podium inrichten
De ongelukkige verhoogde ligging, het resultaat van de constructie en het vloerpeil van de eronder gelegen parkeergarage, is aanleiding geweest van het plein een soort podium te maken. Dat kan, maar dan is niet de lollige inrichting de ontwerpopgave, maar de hechting aan de omgeving. Die opgave was blijkbaar ook in tweede instantie te moeilijk. Weliswaar is hier en daar de overgang tussen stoep en plein nu vergemakkelijkt door hellingbanen, maar dat is ontoereikend om het plein te redden. Omdat de benadering van de opgave niet stedenbouwkundig was, maar ‘landschappelijk’? Het is een stukje tuinarchitectuur geworden - aankleding en meubilering, geen integrale benadering van de opgave.

De enorme operatie station/stationsplein/parkeergarage had aanleiding moeten zijn om meteen het Schouwburgplein maar eens aan te pakken. Te beginnen met een circulatieplan waardoor die arme automobilisten niet meer voor De Doelen langs hoeven te rijden. Dan kan de entree aan het plein komen te liggen – inclusief terrassen van de bijbehorende horeca - zodat je er als voetganger fatsoenlijk naar binnen kan. En voor een voorrijdlus ten behoeve van bezoekers van de concertzaal, netjes opgenomen in het voetgangersgebied, is ter plaatse alle ruimte.

Nieuwe kans
Het ontbreekt de stad Rotterdam niet aan het lef om een plek aan te pakken, of aan het inzicht dat stedenbouw gaat over de buitenruimte in relatie tot de bebouwing, en dat geldt bij uitstek voor het maken van een plein. Dat laat het nieuwe station op overtuigende wijze zien. Het Schouwburgplein is net zonder succes opgeknapt en nu is het Stadhuisplein aan de beurt. Het Schouwburgplein wacht ongeduldig op een nieuwe kans.

Matthijs de Boer, stedenbouwkundige en architect

 *) Een stukje ‘geschiedenis’: Omdat de Schouwburg onderdeel moest worden van een gesloten bouwblok met woningbouw, kon de bevoorrading niet aan de achterkant – dan zouden immers de vrachtwagens het bouwblok moeten binnenrijden. Daarom zit de zaal eigenlijk omgekeerd in het gebouw, met de gesloten toneeltoren aan de pleinkant: de ‘kist van Quist’. Het laden en lossen vindt aan de pleinzijde plaats en de foyer was niet, zoals je zou wensen, aan de pleinzijde met feestelijk uitzicht, maar aan de achterkant, met zich op de galerij-ontsluiting van de appartementen. De recente verbouwing heeft dit deels goedgemaakt doordat er nu een aangename foyer op de begane grond is. Van het laden en lossen van rekwisieten zou nog een stukje spektakel kunnen worden gemaakt op het plein, maar helaas dient het straatje dat voor de entree langsloopt ook nog als in- en uitrit van de parkeergarage onder het plein…

Uw reactie plaatsen:

Naam

E-mail

Reactie

Bent u een mens?