Interactie (v)mbo en de stad
Nieuws - 2 maart 2017Stad als school, school als stad
mdbs heeft in samenwerking met atelier PRO en ondersteuning van het stimuleringsfonds creatieve industrie een ontwerpend onderzoek gedaan naar de interactie tussen (v)mbo onderwijs en de stad. Een belangrijke conclusie: de ontmoeting is de bestaansreden van de stad en in toenemende mate ook van het schoolgebouw.
Interview Schooldomein maart 2017, Sibo Arbeek en Matthijs de Boer
Initiatiefnemer Matthijs de Boer van mdbs licht het doel toe: “Scholen voor beroepsonderwijs ontwikkelen zich als open leeromgevingen. De school wil de stad naar binnen halen en zich tegelijkertijd buiten het gebouw in de stad manifesteren. Hoewel we zien dat het percentage lesuren op de school versus dat op de praktijkplek tamelijk constant is, voorzien we toch dat leren op een echte werkplek in de stad steeds belangrijker wordt. Inspelend op de revival van de kleinschalige, hoogwaardige maakindustrie in de steden zoeken de MBO’s en ROC’s nadrukkelijker de bedrijvigheid op. Er worden vergaande afspraken gemaakt tussen de opleidingen en het toekomstige werkveld en dat uit zich ook ruimtelijk. Scholen zullen zich in de nabijheid van relevante bedrijven vestigen en ze streven naar een zekere mate van ruimtelijke integratie in gebieden met een gemengd programma en een dynamisch karakter. Het gebouw is daarbij richtinggevend voor de veranderingen in het onderwijs.”
Het onderzoeksteam heeft zes (v)mbo-scholen en locaties onderzocht, evenals drie casestudies in de Rotterdamse context. Het aantrekkelijke onderzoeksrapport beschrijft de aanpak en resultaten, gelardeerd met uitspraken van betrokken docenten, bestuurders en ondernemers. Bijvoorbeeld deze van programmadirecteur Jouke Goslinga van het Havenbedrijf Rotterdam: “Onze rol is zorgen voor verbinding en kruisbestuiving, met het onderwijs als trekker/pionier en het Havenbedrijf als verantwoordelijke voor de hardware.” Ook een mooie is die van onderwijsdirecteur Peter Otting van ROC Albeda: “Het gebouw moet toegankelijk zijn en een sfeer uitstralen waarvoor je elke dag om 6,15 uur je bed uit wil komen. De school heeft een open karakter met veel glas, maar vreemden zonder begeleiding komen er niet in.”
Drie typen gebouwen
Binnen het onderzoek worden drie typen onderscheiden; de netwerkschool, de buurtschool en de scholencampus. De netwerkschool gebruikt vrijwel alle ruimte voor het onderwijs en er worden in het gebouw weinig aanvullende stedelijke functies voorzien. De buurtschool voorziet in een klein aantal stedelijke functies. Daarbij is de school een op zichzelf staande organisatie die op verschillende manieren de verbinding aangaat met de stad, via winkels, kantoren, horeca en expositieruimtes. De scholencampus is een integrale gebiedsontwikkeling, waar verschillende partijen samen een schoolomgeving vormgeven en waarbij er een grote interactie is tussen de stad en de school. Het onderzoek levert aanbevelingen op die gebruikt kunnen worden bij de locatiekeuze en die als basis kunnen dienen voor het stedenbouwkundige en architectonische ontwerp van de school en de locatie. Interessant zijn de conclusies die na het onderzoeken van de scholen getrokken worden, zoals:
• Zowel studenten als schoolleiding vinden een goede locatie belangrijk,
• Scholen hebben belang bij een goede integratie van stedelijke programma’s,
• Het schoolgebouw is belangrijk als thuishaven en als uitvalsbasis voor studenten.
Matthijs: “het onderzoek levert aanbevelingen op waar partijen wat mee kunnen. Zo is een goede locatiekeuze een gedeeld belang voor zowel de gemeente als het schoolbestuur en wij zien dat de invloed van de gemeente niet altijd goed geregeld is. Daarnaast kan een school echt een bijdrage leveren aan de kwaliteit en vitaliteit van de omgeving. Betrek daarom zowel het stedenbouwkundig als het architectonische ontwerp vroeg in het planproces. In elk geval is het nuttig om vooraf een ontwerpend onderzoek uit te laten voeren (on)mogelijkheden van een locatie in beeld te brengen en bespreekbaar te maken. Een belangrijke is dat partijen moeten voorkomen dat scholen en clusters op perifere locaties worden gebouwd, waar de kans op interactie met de stad gering is. ”
Visie op het planproces
Volgens De Boer hoort de rol van stedenbouw of architectuur in het proces te zijn verankerd. Het krachtenspel tussen vele belanghebbenden vraagt om professionele en vooral ook creatieve ondersteuning op het juiste moment. Om die reden zou het goed zijn wanneer de architect al voorin het proces wordt betrokken en niet pas in het stadium van de aanbesteding; “Onderwijsgebouwen kunnen hun mogelijke rol als katalysator in gebiedsontwikkeling alleen optimaal vervullen wanneer de rollen van de creatieve disciplines goed in het planproces zijn verankerd. Dat is nu niet altijd zo en daar laten we kansen liggen.”
Mening studenten
Studenten van ROC West-Brabant hebben meegedacht. Zo vinden zij een veilige en fietsvriendelijke route naar de school belangrijk. Stedelijke voorzieningen rond het gebouw die weinig aansluiting hebben dragen niet bij aan een gewenste verbinding. Studenten hechten veel waarde aan formele en informele ontmoetingsplekken. Dat kan zowel binnen als buiten de school zijn. Studenten willen graag meer externe projecten, om te kunnen proeven aan de latere beroepspraktijk. Samenwerking met andere voorzieningen, zoals een theater, een popodium of een bioscoop wordt gewaardeerd.”
In een aantal teams is binnen het onderwijs gewerkt aan het uitwerken van aanbevelingen die via symbolen zijn verduidelijkt. Zo zijn er symbolen gebruikt voor het gebouw, de buitenruimte, het programma, de bereikbaarheid en de sociale inbedding. Matthijs tenslotte: “Het project heeft geleid tot een typologie van schoollocaties op basis waarvan betere keuzen kunnen worden gemaakt voor de plek in de stad, het architectonische programma van eisen en het proces bij het ontwikkelen van de huisvesting.”
Dit is een project van mdbs in samenwerking met AtelierPro en tot stand gekomen met ondersteuning van het stimuleringsfonds creatieve industrie. ICSadviseurs en Schooldomein hebben als deskundigen mede bijgedragen aan het onderzoek. Voor meer informatie klik hier>